1. Vận tải hàng hóa hàng không – “đòn bẩy” mới cho thương mại Việt Nam
Trong bối cảnh toàn cầu hóa, vận tải hàng hóa hàng không (air cargo logistics) đang trở thành một trong những động lực quan trọng thúc đẩy tăng trưởng thương mại quốc tế. Với ưu thế về tốc độ, độ an toàn, và khả năng kết nối toàn cầu, phương thức này ngày càng được các doanh nghiệp xuất nhập khẩu tại Việt Nam lựa chọn cho những lô hàng có giá trị cao, cần giao gấp hoặc đòi hỏi bảo quản nghiêm ngặt.
Theo thống kê của Hiệp hội Vận tải Hàng không Quốc tế (IATA), khoảng 35% giá trị thương mại toàn cầu được vận chuyển bằng đường hàng không, dù khối lượng chỉ chiếm chưa tới 1%. Điều này cho thấy vai trò chiến lược của vận tải hàng không trong nền kinh tế hiện đại.
Việt Nam, với tốc độ tăng trưởng GDP ổn định, kim ngạch xuất nhập khẩu liên tục lập kỷ lục mới, đang đứng trước cơ hội vàng để trở thành trung tâm logistics hàng không của khu vực Đông Nam Á trong giai đoạn 2025 – 2030.
2. Thực trạng vận tải hàng hóa hàng không tại Việt Nam
2.1. Sản lượng hàng hóa qua các cảng hàng không
Hiện nay, tổng sản lượng hàng hóa qua các cảng hàng không Việt Nam đạt hơn 1,7 triệu tấn/năm (2023), trong đó Nội Bài và Tân Sơn Nhất chiếm khoảng 75%. Các tuyến bay quốc tế chiếm ưu thế, đặc biệt là thị trường Mỹ, EU, Nhật Bản, Hàn Quốc và Trung Quốc.
2.2. Hạ tầng logistics hàng không
- Sân bay Nội Bài: Trung tâm vận tải hàng hóa lớn nhất miền Bắc, với nhiều hãng hàng không khai thác trực tiếp tuyến Mỹ – EU.
- Sân bay Tân Sơn Nhất: Dù hạn chế về quỹ đất, nhưng vẫn là “cửa ngõ” hàng không lớn nhất miền Nam.
- Sân bay Long Thành (đang xây dựng): Dự kiến đưa vào khai thác giai đoạn 1 từ 2026, trở thành siêu trung tâm logistics hàng không với công suất hàng hóa lên tới hàng triệu tấn/năm.
Ngoài ra, nhiều kho hàng không kéo dài (off-airport cargo terminal) đã được triển khai tại Hà Nội, Hải Phòng, Bình Dương, giúp giảm tải áp lực cho sân bay.
2.3. Các hãng hàng không và dịch vụ vận tải hàng hóa
- Vietnam Airlines Cargo, Vietjet Cargo, Bamboo Airways Cargo đang từng bước xây dựng hệ thống vận tải hàng hóa chuyên biệt.
- Các hãng quốc tế như Korean Air, Cathay Pacific, DHL Express, UPS, FedEx đều có mặt tại Việt Nam, góp phần kết nối chuỗi logistics toàn cầu.
3. Xu hướng phát triển vận tải hàng hóa hàng không Việt Nam đến 2030
3.1. Tăng trưởng mạnh nhờ thương mại điện tử
Theo báo cáo e-Conomy SEA 2024, thương mại điện tử Việt Nam có thể đạt quy mô 45 – 50 tỷ USD vào năm 2030. Đặc thù hàng thương mại điện tử là nhỏ gọn, cần giao nhanh xuyên biên giới – một “mảnh đất màu mỡ” cho logistics hàng không.
3.2. Đầu tư mạnh mẽ vào hạ tầng
- Sân bay Long Thành: Sẽ là bước ngoặt lớn, đưa Việt Nam tiệm cận tiêu chuẩn quốc tế về trung chuyển hàng hóa.
- Các trung tâm logistics hàng không quy mô lớn sẽ hình thành tại Hà Nội, TP.HCM, Đà Nẵng.
- Xu hướng ứng dụng công nghệ TMS, DMS, AI, blockchain trong quản lý luồng hàng, tối ưu chi phí và hạn chế rủi ro chứng từ.
3.3. Sự xuất hiện của các hãng hàng không chuyên chở hàng hóa (cargo airlines)
Trong 5 năm tới, Việt Nam được dự đoán sẽ có hãng hàng không vận tải hàng hóa thuần túy, thay vì chỉ khai thác “bụng máy bay” như hiện nay. Đây sẽ là bước tiến quan trọng để cạnh tranh với các đối thủ trong khu vực như Singapore Airlines Cargo, Thai Airways Cargo.
3.4. Xanh hóa và phát triển bền vững
Ngành vận tải hàng không đang chịu áp lực giảm phát thải CO2. Các hãng sẽ phải đầu tư vào:
- Máy bay tiết kiệm nhiên liệu (Boeing 787F, Airbus A350F).
- Giải pháp sử dụng nhiên liệu hàng không bền vững (SAF).
- Tối ưu hóa quy trình đóng gói và vận hành kho hàng.
3.5. Đẩy mạnh hợp tác quốc tế
Việt Nam sẽ tiếp tục mở rộng các hiệp định hàng không song phương với Mỹ, EU, Trung Quốc, UAE…, tạo điều kiện cho hàng hóa xuất nhập khẩu dễ dàng kết nối với chuỗi cung ứng toàn cầu.
4. Cơ hội và thách thức đến 2030
4.1. Cơ hội
- Vị trí địa lý trung tâm Đông Nam Á, thuận lợi trở thành trạm trung chuyển hàng hóa quốc tế.
- Nhu cầu xuất khẩu nông sản, thủy sản, linh kiện điện tử, dệt may bằng đường hàng không ngày càng tăng.
- Chính phủ ưu tiên đầu tư hạ tầng logistics trong Chiến lược phát triển hàng không Việt Nam đến 2030, tầm nhìn 2050.
4.2. Thách thức
- Chi phí vận tải hàng không còn cao so với đường biển.
- Thiếu nguồn nhân lực chất lượng cao trong quản lý logistics hàng không, công nghệ vận tải, và quản trị rủi ro.
- Sự cạnh tranh gay gắt từ các trung tâm logistics khu vực như Singapore, Bangkok, Hong Kong.
5. Giải pháp thúc đẩy phát triển vận tải hàng hóa hàng không
5.1. Hoàn thiện hạ tầng
- Đẩy nhanh tiến độ sân bay Long Thành và các cảng hàng hóa chuyên biệt.
- Phát triển hệ thống kho lạnh, trung tâm phân phối, logistics kéo dài gắn liền với sân bay.
5.2. Ứng dụng công nghệ số
- Tích hợp TMS (Transportation Management System) để tối ưu hóa vận chuyển.
- Sử dụng blockchain trong quản lý chứng từ vận tải hàng không.
- Ứng dụng AI – Big Data trong dự báo nhu cầu và điều phối chuyến bay.
5.3. Hỗ trợ doanh nghiệp trong nước
- Khuyến khích hình thành hãng hàng không vận tải hàng hóa riêng.
- Hỗ trợ tín dụng, thuế cho doanh nghiệp logistics đầu tư vào máy bay chuyên chở hàng, trung tâm phân loại tự động, kho lạnh chuẩn quốc tế.
5.4. Phát triển nguồn nhân lực
- Liên kết các trường đại học, viện nghiên cứu để đào tạo chuyên ngành logistics hàng không.
- Tăng cường hợp tác quốc tế để học hỏi kinh nghiệm quản lý từ các hãng lớn.
6. Triển vọng đến năm 2030
Với tốc độ tăng trưởng xuất nhập khẩu và thương mại điện tử bùng nổ, cùng việc đưa vào khai thác sân bay Long Thành, Việt Nam hoàn toàn có khả năng:
- Đạt sản lượng 4 – 5 triệu tấn hàng hóa/năm qua đường hàng không vào 2030.
- Trở thành một trong những trung tâm logistics hàng không hàng đầu Đông Nam Á.
- Đóng góp lớn vào mục tiêu đưa ngành logistics chiếm 12 – 14% GDP quốc gia.
7. Kết luận
Xu hướng phát triển vận tải hàng hóa hàng không Việt Nam đến 2030 là tích cực và đầy tiềm năng. Tuy nhiên, để hiện thực hóa mục tiêu trở thành “hub logistics” của khu vực, Việt Nam cần sự phối hợp chặt chẽ giữa Chính phủ – doanh nghiệp – hãng hàng không – nhà đầu tư quốc tế.
Khi hạ tầng, công nghệ, nhân lực và chính sách cùng được triển khai đồng bộ, vận tải hàng hóa hàng không sẽ trở thành cánh tay nối dài của thương mại Việt Nam, đưa hàng hóa Việt Nam bay xa, chinh phục các thị trường khó tính và gia tăng giá trị trên bản đồ kinh tế toàn cầu.
XEM THÊM:
Việt Nam – Trung tâm logistics mới của Đông Nam Á
Logistics thương mại điện từ – Cạnh tranh không còn ở sản phẩm mà là ở vận chuyển
Vận chuyển đào mai an toàn, nhanh chóng, uy tín, giá rẻ