1. Giới thiệu tập quán Mua CIF – Bán FOB
Trong hoạt động ngoại thương, điều kiện Incoterms được sử dụng phổ biến để xác định trách nhiệm, chi phí và rủi ro của người mua – người bán. Ở Việt Nam, một hiện tượng đã tồn tại lâu năm và được gọi là “tập quán mua CIF – bán FOB”. Nghĩa là:
-
Khi nhập khẩu, doanh nghiệp Việt Nam thường mua theo điều kiện CIF (Cost, Insurance and Freight), để nhà xuất khẩu nước ngoài chịu trách nhiệm thuê tàu, mua bảo hiểm.
-
Khi xuất khẩu, doanh nghiệp Việt Nam lại bán theo điều kiện FOB (Free on Board), để người mua nước ngoài tự lo thuê tàu, vận chuyển.
Thoạt nghe có vẻ thuận tiện, nhưng trên thực tế, cách làm này bộc lộ nhiều hạn chế, ảnh hưởng đến năng lực cạnh tranh và chủ động trong chuỗi logistics của Việt Nam bị ảnh hưởng bởi tập quán này.
2. Giải thích tập quán mua CIF – bán FOB
-
Nhập khẩu CIF: Người bán nước ngoài chịu trách nhiệm vận chuyển hàng đến cảng Việt Nam và mua bảo hiểm. Người nhập khẩu Việt Nam chỉ cần nhận hàng, làm thủ tục hải quan và trả tiền.
-
Xuất khẩu FOB: Người xuất khẩu Việt Nam chỉ chịu trách nhiệm giao hàng lên tàu tại cảng Việt Nam. Người mua nước ngoài tự thuê tàu, trả cước và mua bảo hiểm.
Điều này dẫn tới việc:
-
Quyền kiểm soát vận chuyển quốc tế thuộc về đối tác nước ngoài.
-
Doanh nghiệp logistics Việt Nam ít có cơ hội tham gia sâu vào khâu vận tải quốc tế.
3. Nguyên nhân của tập quán này
-
Tâm lý “an toàn” của doanh nghiệp Việt Nam:
-
Ngại rủi ro trong vận tải quốc tế.
-
Chưa am hiểu nhiều về thuê tàu, mua bảo hiểm, xử lý sự cố.
-
-
Năng lực logistics nội địa còn hạn chế:
-
Đội tàu biển của Việt Nam nhỏ, sức chở ít, thị phần thấp (<10% thị phần vận tải quốc tế của hàng xuất nhập khẩu Việt Nam).
-
Dịch vụ bảo hiểm hàng hóa xuất nhập khẩu chưa thật sự phổ biến và cạnh tranh.
-
-
Sức ép từ đối tác nước ngoài:
-
Các nhà nhập khẩu thường muốn chọn hãng tàu quen thuộc của họ.
-
Các nhà xuất khẩu quốc tế áp đặt điều kiện CIF để hưởng lợi từ dịch vụ logistics.
-
-
Thói quen lâu năm:
-
Doanh nghiệp Việt Nam đã quen với cách làm này nên khó thay đổi ngay.
-
4. Hệ quả của việc mua CIF – bán FOB
-
Mất quyền chủ động:
Doanh nghiệp Việt Nam không kiểm soát được chi phí vận tải, lịch trình tàu, và xử lý sự cố trong quá trình vận chuyển. -
Chi phí logistics cao:
Việt Nam phải “chấp nhận” cước tàu do hãng nước ngoài đưa ra, thường cao hơn nếu tự thuê trực tiếp. -
Bỏ lỡ nguồn lợi dịch vụ logistics:
Thị trường vận tải và bảo hiểm hàng hóa xuất nhập khẩu trị giá hàng chục tỷ USD/năm rơi phần lớn vào tay doanh nghiệp nước ngoài. -
Giảm sức cạnh tranh của hàng Việt:
Chi phí logistics cao khiến giá hàng hóa kém hấp dẫn hơn so với đối thủ.
5. Xu hướng quốc tế và bài học cho Việt Nam trong sử dụng tập quán
-
Ở các nước phát triển, doanh nghiệp thường làm ngược lại: mua FOB – bán CIF.
-
Nhờ vậy, họ kiểm soát được toàn bộ chuỗi cung ứng, giảm chi phí, và hỗ trợ mạnh cho ngành logistics nội địa.
-
Đây cũng là cách tạo điều kiện để các hãng tàu, công ty bảo hiểm trong nước phát triển.
6. Giải pháp khắc phục
-
Nâng cao năng lực doanh nghiệp logistics Việt Nam:
-
Đầu tư đội tàu biển, mở rộng dịch vụ logistics trọn gói.
-
Hợp tác với các hãng vận tải quốc tế để học hỏi và dần chiếm lĩnh thị phần.
-
-
Khuyến khích xuất khẩu theo CIF, nhập khẩu theo FOB:
-
Nhà nước có thể ban hành chính sách ưu đãi thuế hoặc hỗ trợ tín dụng cho doanh nghiệp xuất khẩu theo CIF.
-
Vận động doanh nghiệp nhập khẩu mua FOB để thuê tàu nội địa.
-
-
Tăng cường năng lực bảo hiểm hàng hóa trong nước:
-
Khuyến khích các công ty bảo hiểm nội tham gia sâu vào thị trường XNK.
-
Tuyên truyền cho doanh nghiệp hiểu rõ quyền lợi khi mua bảo hiểm trong nước.
-
-
Đào tạo nhân lực XNK – logistics:
-
Các khóa huấn luyện về thuê tàu, mua bảo hiểm, xử lý tranh chấp vận tải quốc tế.
-
Giúp doanh nghiệp tự tin chuyển đổi sang tập quán mới.
-
7. Kết luận
“Tập quán mua CIF – bán FOB” ở Việt Nam phản ánh một thực tế rằng doanh nghiệp chúng ta còn thụ động trong vận tải quốc tế và chưa tận dụng được lợi ích logistics. Để khắc phục, cần có sự chuyển dịch tư duy:
-
Xuất khẩu nên bán CIF để kiểm soát logistics, nâng cao giá trị hàng hóa.
-
Nhập khẩu nên mua FOB để chủ động thuê tàu, giảm chi phí.
Đây không chỉ là thay đổi thói quen tập quán, mà còn là bước đi chiến lược giúp logistics Việt Nam phát triển, giảm gánh nặng chi phí và tăng sức cạnh tranh hàng hóa Việt Nam trên thị trường quốc tế.
XEM THÊM:
Việt Nam – Trung tâm logistics mới của Đông Nam Á
Logistics thương mại điện từ – Cạnh tranh không còn ở sản phẩm mà là ở vận chuyển
Vận chuyển đào mai an toàn, nhanh chóng, uy tín, giá rẻ