Vận chuyển hàng hóa bằng đường hàng không ngày càng đóng vai trò quan trọng trong thương mại quốc tế bởi ưu thế vượt trội về tốc độ, độ an toàn và khả năng kết nối toàn cầu. Tuy nhiên, bên cạnh những lợi ích to lớn, doanh nghiệp và các đơn vị logistics thường xuyên phải đối mặt với nhiều khó khăn phát sinh trong quá trình khai thác.
Các thách thức này không chỉ ảnh hưởng đến chi phí mà còn gây ra sự chậm trễ trong giao hàng, rủi ro pháp lý và cả uy tín với khách hàng. Trong số đó, nổi bật nhất là bốn vấn đề: chậm trễ chuyến bay, cân nặng thể tích – chargeable weight, vận chuyển hàng nguy hiểm, và sự tuân thủ nghiêm ngặt các quy định quốc tế từ IATA và ICAO. Bài viết này sẽ phân tích chi tiết từng khó khăn, đồng thời đưa ra những góc nhìn thực tế và giải pháp gợi ý để giúp doanh nghiệp hiểu rõ và chủ động hơn khi tham gia vận tải hàng không.
1. Chậm trễ chuyến bay – Thách thức lớn trong vận tải hàng không
Một trong những khó khăn phổ biến nhất trong vận chuyển hàng hóa bằng đường hàng không chính là tình trạng chậm trễ chuyến bay. Dù được đánh giá là phương thức nhanh chóng nhất, nhưng thực tế, không ít trường hợp hàng hóa đến tay khách hàng muộn hơn dự kiến, gây ảnh hưởng trực tiếp đến kế hoạch kinh doanh và trải nghiệm của đối tác.
Nguyên nhân dẫn đến sự chậm trễ này rất đa dạng: thời tiết xấu, tình trạng ùn tắc tại sân bay, sự cố kỹ thuật của máy bay, thủ tục an ninh hàng không kéo dài, hoặc đơn giản là do tình hình khai thác quá tải tại các tuyến bay cao điểm. Chẳng hạn, trong mùa cao điểm xuất nhập khẩu vào cuối năm, lượng hàng hóa dồn nén quá nhiều khiến nhiều chuyến bay phải dời lịch, thậm chí bị hủy. Đặc biệt, với các loại hàng tươi sống như trái cây, hải sản hay thực phẩm đông lạnh, chỉ cần chậm vài giờ cũng có thể làm giảm chất lượng, gây thiệt hại lớn cho doanh nghiệp.
Hậu quả của chậm trễ chuyến bay không chỉ nằm ở chi phí phát sinh khi phải lưu kho, chờ đợi hoặc sắp xếp lại chuyến khác, mà còn ảnh hưởng đến chuỗi cung ứng toàn cầu. Nhiều doanh nghiệp FDI tại Việt Nam, vốn phụ thuộc vào nguồn nguyên liệu nhập khẩu hoặc hàng bán thành phẩm xuất đi, khi gặp tình trạng chậm chuyến thường bị đình trệ cả dây chuyền sản xuất. Đây là rủi ro mà các nhà xuất nhập khẩu luôn phải tính đến khi lựa chọn hình thức vận tải bằng đường hàng không.
2. Vấn đề cân nặng thể tích (Chargeable Weight) – Bài toán chi phí khó giải
Khi nhắc đến vận chuyển hàng hóa bằng đường hàng không, khó khăn lớn thứ hai chính là vấn đề chargeable weight – cân nặng tính phí. Khác với vận tải biển hay đường bộ, trong vận tải hàng không, phí cước không chỉ dựa trên trọng lượng thực tế của hàng hóa mà còn phụ thuộc vào thể tích kiện hàng. Điều này xuất phát từ đặc thù không gian khoang chở hàng của máy bay, vốn bị giới hạn nghiêm ngặt.
Chargeable weight được tính dựa trên so sánh giữa trọng lượng thực tế và trọng lượng quy đổi theo thể tích (theo công thức: chiều dài × chiều rộng × chiều cao / hệ số quy đổi của hãng hàng không, thường là 6000 cm³/kg). Do đó, những kiện hàng nhẹ nhưng cồng kềnh, ví dụ như chăn gối, đồ nội thất lắp ráp, hoặc các sản phẩm nhựa, sẽ bị tính phí dựa trên trọng lượng thể tích thay vì trọng lượng thực.
Điều này gây ra nhiều tranh cãi và khó khăn cho doanh nghiệp, đặc biệt là những đơn vị chưa nắm rõ quy định về chargeable weight. Không ít trường hợp, doanh nghiệp dự toán chi phí dựa trên cân nặng thực tế, nhưng khi ra hóa đơn lại bị đội giá lên gấp đôi hoặc gấp ba do cách tính theo thể tích. Đây là nguyên nhân khiến nhiều khách hàng mới tiếp cận dịch vụ vận tải hàng không cảm thấy “bị lừa” hoặc không hài lòng, dù thực tế đây là quy định bắt buộc và áp dụng toàn cầu.
Để giảm thiểu tác động từ chargeable weight, các doanh nghiệp thường phải chú trọng hơn đến quy cách đóng gói hàng hóa. Việc tối ưu kích thước, sử dụng vật liệu đóng gói chắc chắn nhưng tiết kiệm diện tích, hoặc lựa chọn dịch vụ gom hàng để tận dụng tối đa dung tích container hàng không (ULD – Unit Load Device) là những giải pháp thiết thực giúp giảm chi phí.
3. Hàng nguy hiểm (Dangerous Goods) – Thách thức lớn về an toàn và pháp lý
Vận chuyển hàng nguy hiểm bằng đường hàng không là một trong những lĩnh vực khó khăn và phức tạp nhất. Hàng nguy hiểm (Dangerous Goods – DG) là những mặt hàng có khả năng gây nguy hại đến sức khỏe con người, an toàn chuyến bay, hoặc môi trường nếu không được xử lý và đóng gói đúng cách. Theo phân loại của IATA và ICAO, hàng nguy hiểm bao gồm: chất dễ cháy, khí nén, hóa chất độc hại, pin lithium, chất phóng xạ, và nhiều loại khác.
Một ví dụ thực tế là pin lithium trong điện thoại, laptop hoặc xe điện – mặt hàng tưởng chừng quen thuộc nhưng lại nằm trong danh sách kiểm soát nghiêm ngặt. Do có nguy cơ cháy nổ khi tiếp xúc với nhiệt độ cao hoặc va đập mạnh, pin lithium chỉ được phép vận chuyển nếu đáp ứng đủ các yêu cầu về bao bì, nhãn dán cảnh báo, và chứng nhận từ nhà sản xuất.
Khó khăn ở đây là không phải doanh nghiệp nào cũng nắm vững các quy định về hàng nguy hiểm. Một sai sót nhỏ trong khâu khai báo hoặc đóng gói có thể dẫn đến hậu quả nghiêm trọng: chuyến bay bị từ chối xếp hàng, hàng hóa bị tịch thu, hoặc nặng hơn là bị xử phạt hành chính và cấm vận chuyển. Đặc biệt, nếu hàng nguy hiểm gây ra sự cố trên chuyến bay, trách nhiệm pháp lý có thể rất nặng nề cho cả shipper và hãng vận chuyển.
Để giải quyết vấn đề này, các doanh nghiệp cần đào tạo nhân sự chuyên trách về Dangerous Goods và hợp tác với các đơn vị logistics uy tín, có chứng chỉ IATA DGR (Dangerous Goods Regulations). Đồng thời, việc chuẩn bị hồ sơ, nhãn mác, MSDS (Material Safety Data Sheet) cũng phải được thực hiện đầy đủ và chính xác. Đây không chỉ là quy định bắt buộc mà còn là yếu tố then chốt để đảm bảo an toàn cho toàn bộ chuyến bay.
Cần đào tạo nhân sự chuyên trách về Dangerous Goods
4. Quy định quốc tế IATA và ICAO – Rào cản tuân thủ cho doanh nghiệp
Ngoài các khó khăn kể trên, vận chuyển hàng hóa bằng đường hàng không còn phải tuân thủ chặt chẽ hệ thống quy định quốc tế, trong đó IATA (Hiệp hội Vận tải Hàng không Quốc tế) và ICAO (Tổ chức Hàng không Dân dụng Quốc tế) là hai cơ quan ban hành và giám sát chính.
Các quy định của IATA và ICAO bao phủ hầu hết mọi khía cạnh của vận tải hàng không: từ tiêu chuẩn bao bì, quy trình khai báo hải quan, an toàn cháy nổ, vận chuyển hàng nguy hiểm, cho đến cả quyền lợi của khách hàng. Doanh nghiệp khi tham gia vào lĩnh vực này không chỉ cần nắm luật mà còn phải cập nhật thường xuyên, bởi bộ quy tắc của IATA DGR được chỉnh sửa và công bố lại hàng năm.
Khó khăn lớn ở đây chính là tính phức tạp và thay đổi liên tục. Ví dụ, một loại hàng hóa có thể được phép vận chuyển theo quy định năm nay nhưng sang năm sau lại bị hạn chế hoặc yêu cầu thủ tục bổ sung. Doanh nghiệp không kịp cập nhật sẽ dễ bị vi phạm, dẫn đến bị phạt, bị giữ hàng hoặc mất uy tín với khách hàng quốc tế.
Hơn nữa, sự khác biệt giữa các quốc gia trong việc áp dụng quy định của ICAO/IATA cũng tạo thêm trở ngại. Một lô hàng đi qua nhiều chặng, quá cảnh tại nhiều quốc gia, có thể phải đáp ứng đồng thời các tiêu chuẩn an toàn riêng biệt của từng nơi. Nếu không chuẩn bị kỹ, hàng hóa dễ bị ách tắc tại sân bay trung chuyển, làm kéo dài thời gian giao hàng và phát sinh thêm chi phí lưu kho.
5. Kết luận – Chủ động để vượt qua khó khăn trong vận chuyển hàng không
Vận chuyển hàng hóa bằng đường hàng không mang lại lợi thế lớn về tốc độ và khả năng kết nối toàn cầu, nhưng đi kèm là những khó khăn mang tính đặc thù. Chậm trễ chuyến bay, chargeable weight, hàng nguy hiểm, và sự tuân thủ nghiêm ngặt các quy định IATA – ICAO chính là bốn thách thức lớn mà mọi doanh nghiệp logistics và xuất nhập khẩu đều phải đối diện.
Để giảm thiểu tác động từ các yếu tố này, doanh nghiệp cần có sự chuẩn bị kỹ lưỡng và chủ động: xây dựng kế hoạch dự phòng khi có rủi ro chậm chuyến, tối ưu đóng gói để hạn chế chi phí chargeable weight, đầu tư đào tạo nhân viên về hàng nguy hiểm, và thường xuyên cập nhật cũng như tuân thủ quy định quốc tế. Ngoài ra, hợp tác với các hãng hàng không và đơn vị logistics uy tín, có kinh nghiệm xử lý những tình huống phức tạp, cũng là chìa khóa giúp quá trình vận tải hàng không diễn ra an toàn và hiệu quả hơn.
Với sự phát triển không ngừng của thương mại toàn cầu, những doanh nghiệp nào chủ động thích ứng với các khó khăn này sẽ không chỉ giảm thiểu rủi ro mà còn tận dụng được lợi thế cạnh tranh, từ đó nâng cao vị thế trong chuỗi cung ứng quốc tế.
XEM THÊM:
Việt Nam – Trung tâm logistics mới của Đông Nam Á
Logistics thương mại điện từ – Cạnh tranh không còn ở sản phẩm mà là ở vận chuyển
Vận chuyển đào mai an toàn, nhanh chóng, uy tín, giá rẻ