Trong kỷ nguyên công nghệ 4.0, chuyển đổi số trong logistics không còn là xu hướng mà đã trở thành yếu tố sống còn đối với các doanh nghiệp. Với đặc thù liên quan đến chuỗi cung ứng, vận tải, lưu kho và xử lý đơn hàng, ngành logistics chịu ảnh hưởng trực tiếp từ tốc độ, độ chính xác và khả năng tương tác của công nghệ.
Việc áp dụng công nghệ logistics như ERP, TMS, WMS, IoT, AI và Blockchain không chỉ giúp tối ưu hóa quy trình vận hành mà còn nâng cao trải nghiệm khách hàng, giảm thiểu sai sót và tăng tính minh bạch – những yếu tố then chốt để cạnh tranh trong một thị trường ngày càng khốc liệt.
1. Logistics 4.0 là gì và vì sao chuyển đổi số là cấp thiết?
Logistics 4.0 là khái niệm chỉ sự tích hợp các công nghệ số tiên tiến vào toàn bộ quy trình logistics – từ dự báo nhu cầu, đặt hàng, vận tải, lưu kho, phân phối đến theo dõi đơn hàng. Đây là bước tiến vượt bậc từ mô hình logistics truyền thống sang mô hình thông minh, tự động và kết nối thời gian thực.
Trong bối cảnh chuỗi cung ứng toàn cầu ngày càng phức tạp, việc chuyển đổi số không chỉ giúp doanh nghiệp tăng tốc độ xử lý đơn hàng, tiết kiệm chi phí mà còn thích ứng linh hoạt trước những biến động như: tắc nghẽn cảng biển, giá xăng dầu biến động, thiếu hụt lao động, thiên tai hay dịch bệnh.
2. Các công nghệ cốt lõi trong chuyển đổi số logistics
ERP – Hệ thống hoạch định nguồn lực doanh nghiệp
ERP (Enterprise Resource Planning) là nền tảng tích hợp các quy trình cốt lõi như tài chính, mua hàng, kho vận, bán hàng… giúp đồng bộ hóa dữ liệu và ra quyết định nhanh chóng. ERP đặc biệt hữu ích khi kết nối với các nền tảng như TMS, WMS để tạo nên một hệ sinh thái vận hành liền mạch.
TMS – Hệ thống quản lý vận tải
TMS (Transportation Management System) giúp tối ưu hóa hành trình giao hàng, lập kế hoạch vận chuyển, theo dõi phương tiện và đánh giá hiệu quả vận hành. Nhiều doanh nghiệp sử dụng TMS để điều phối đội xe và giảm chi phí vận tải đến 10–15%.
WMS – Hệ thống quản lý kho
WMS (Warehouse Management System) hỗ trợ quản lý hàng tồn kho, sơ đồ kho, định vị vị trí pallet, truy xuất nguồn gốc… Tăng độ chính xác trong kiểm đếm và tiết kiệm diện tích kho.
IoT – Internet vạn vật
IoT trong logistics cho phép kết nối cảm biến trên xe tải, container, pallet hoặc kho để theo dõi nhiệt độ, độ ẩm, định vị GPS theo thời gian thực – đặc biệt hữu ích với ngành logistics lạnh và hàng có giá trị cao.
AI và Machine Learning
AI (Trí tuệ nhân tạo) giúp dự đoán nhu cầu, tối ưu hóa lộ trình giao hàng và phát hiện rủi ro sớm trong chuỗi cung ứng. Ví dụ: AI có thể phân tích dữ liệu để đề xuất tuyến đường giao nhanh nhất hoặc phân loại đơn hàng theo mức độ ưu tiên.
Blockchain
Blockchain đảm bảo tính minh bạch và chống gian lận trong giao nhận hàng hóa bằng cách lưu trữ thông tin không thể thay đổi. Đây là công nghệ đang được thử nghiệm trong hợp đồng thông minh, theo dõi CO (chứng nhận xuất xứ), và kiểm soát chất lượng hàng nhập khẩu.
3. Doanh nghiệp nào đã chuyển đổi số thành công?
Các forwarder và nhà kho tiên tiến trên thế giới đã chứng minh hiệu quả rõ rệt từ chuyển đổi số:
-
DHL sử dụng robot kho tự động, ứng dụng AI trong dự đoán nhu cầu vận tải và theo dõi trạng thái lô hàng theo thời gian thực.
-
Maersk phát triển nền tảng Maersk Flow – nơi khách hàng có thể tự quản lý đơn hàng, chứng từ và giao vận.
-
Flexport – startup logistics trị giá tỷ đô – xây dựng nền tảng cloud logistics kết nối các bên trong chuỗi cung ứng.
Tại Việt Nam, một số doanh nghiệp tiên phong như Gemadept, Bee Logistics, ITL Logistics… cũng đã triển khai hệ thống quản lý kho, theo dõi container và phần mềm đặt chỗ online.
4. Thực trạng chuyển đổi số logistics tại Việt Nam
Dù chuyển đổi số logistics ở Việt Nam đang phát triển, nhưng vẫn tồn tại những thách thức lớn:
-
Thiếu đầu tư hạ tầng công nghệ: nhiều doanh nghiệp nhỏ lẻ vẫn dùng Excel, quản lý thủ công.
-
Chưa có đội ngũ IT chuyên biệt: dẫn đến thiếu nhân sự triển khai hệ thống ERP, TMS bài bản.
-
Chi phí đầu tư cao: hệ thống công nghệ thường đòi hỏi vốn lớn, chưa phù hợp với khả năng tài chính của doanh nghiệp SME.
-
Chưa chuẩn hóa dữ liệu: làm hạn chế tính kết nối giữa các khâu trong chuỗi cung ứng.
5. Doanh nghiệp logistics nên bắt đầu chuyển đổi số từ đâu?
Chuyển đổi số không cần làm tất cả cùng lúc. Doanh nghiệp logistics có thể đi theo lộ trình từng bước:
Bước 1: Chuẩn hóa quy trình và dữ liệu
-
Đánh giá lại toàn bộ quy trình vận hành hiện tại
-
Thiết lập bộ dữ liệu chính xác về khách hàng, kho hàng, vận tải
Bước 2: Áp dụng công nghệ từng phần
-
Sử dụng phần mềm quản lý kho đơn giản (WMS online)
-
Triển khai phần mềm quản lý đơn hàng và tracking (OMS)
Bước 3: Kết nối hệ thống ERP – TMS – WMS
-
Liên thông các hệ thống để giảm nhập liệu thủ công, tăng hiệu suất
Bước 4: Đào tạo nhân sự
-
Đào tạo nội bộ về công nghệ mới: AI, IoT, Cloud
-
Khuyến khích nhân sự áp dụng công nghệ trong công việc hàng ngày
Bước 5: Tìm đối tác công nghệ đáng tin cậy
-
Hợp tác với startup công nghệ, nền tảng SaaS (software as a service) để tiết kiệm chi phí đầu tư
Kết luận
Chuyển đổi số logistics là con đường tất yếu để nâng cao năng lực cạnh tranh, thích ứng linh hoạt với sự thay đổi của thị trường và khách hàng. Logistics 4.0 không chỉ là giải pháp cho các doanh nghiệp lớn mà còn là “chìa khóa sống còn” cho các doanh nghiệp vừa và nhỏ (SME) nếu biết đi đúng hướng và từng bước ứng dụng công nghệ vào thực tiễn.
Trong một thị trường vận hành bằng tốc độ và sự minh bạch, việc chậm trễ chuyển đổi số không khác gì nhường thị phần cho đối thủ. Đã đến lúc các doanh nghiệp logistics Việt Nam cần hành động quyết liệt – không chỉ để tồn tại, mà để bứt phá!
XEM THÊM:
Việt Nam – Trung tâm logistics mới của Đông Nam Á
Logistics thương mại điện từ – Cạnh tranh không còn ở sản phẩm mà là ở vận chuyển
Vận chuyển đào mai an toàn, nhanh chóng, uy tín, giá rẻ