1. Logistics lạnh là gì? Vì sao nó quan trọng?
Logistics lạnh (hay còn gọi là chuỗi cung ứng lạnh) là hệ thống vận chuyển, lưu trữ và phân phối hàng hóa có kiểm soát nhiệt độ – từ khâu sản xuất cho đến tay người tiêu dùng cuối cùng. Mục tiêu chính là duy trì chất lượng, độ tươi và tính an toàn của các sản phẩm nhạy cảm với nhiệt độ như:
-
Thực phẩm tươi sống (thịt, cá, rau quả)
-
Thủy sản xuất khẩu
-
Sữa và sản phẩm từ sữa
-
Vắc xin, dược phẩm sinh học, chế phẩm y tế
Trong bối cảnh người tiêu dùng ngày càng đòi hỏi chất lượng cao và nguồn gốc minh bạch, logistics lạnh trở thành yếu tố then chốt để:
-
Duy trì chất lượng nông sản & thủy sản xuất khẩu
-
Đảm bảo an toàn y tế, vắc xin và dược phẩm
-
Giảm tỷ lệ hư hao, lãng phí trong chuỗi cung ứng
Ví dụ, chỉ cần nhiệt độ vượt ngưỡng cho phép 1-2°C, vắc xin có thể mất hiệu lực, hoặc tôm đông lạnh mất giá trị thương mại.
2. Những thách thức kỹ thuật trong vận hành chuỗi cung ứng lạnh
Mặc dù logistics lạnh mang lại giá trị lớn, nhưng việc triển khai lại đối mặt nhiều khó khăn. Dưới đây là những thách thức phổ biến nhất:
a. Kiểm soát nhiệt độ liên tục
Một trong những yêu cầu khắt khe nhất là duy trì nhiệt độ ổn định suốt toàn bộ chuỗi (24/7). Ví dụ:
-
Rau củ: 2°C – 8°C
-
Thịt, cá: –18°C trở xuống
-
Vắc xin: 2°C – 8°C hoặc dưới –70°C (với mRNA như Pfizer)
Nếu thiếu thiết bị cảm biến, hoặc hệ thống theo dõi thời gian thực (real-time monitoring), rủi ro thất thoát rất cao.
b. Giao thông & vận tải đường dài
Tại Việt Nam, cơ sở hạ tầng vận tải còn hạn chế. Việc vận chuyển hàng lạnh từ vùng sản xuất (Tây Nguyên, ĐBSCL) ra cảng biển hoặc sân bay quốc tế gặp nhiều khó khăn về:
-
Mặt đường xấu, tắc nghẽn
-
Thiếu trạm tiếp nhiệt hoặc trung tâm phân phối lạnh
-
Thời gian di chuyển kéo dài, làm ảnh hưởng đến nhiệt độ khoang hàng
c. Bảo hiểm và xử lý rủi ro
Không phải tất cả công ty bảo hiểm đều hiểu rõ đặc thù hàng lạnh. Khi xảy ra rủi ro (điện mất, hỏng kho lạnh, xe hỏng giữa đường…), việc bồi thường hoặc xử lý thiệt hại có thể phức tạp.
3. Giải pháp công nghệ giúp logistics lạnh trở nên thông minh hơn
Trong thời đại 4.0, logistics lạnh không thể thiếu sự hỗ trợ của công nghệ. Dưới đây là những giải pháp then chốt:
a. IoT & cảm biến nhiệt độ
Sử dụng cảm biến kết nối internet giúp giám sát nhiệt độ theo thời gian thực, gửi cảnh báo nếu xảy ra thay đổi bất thường. Các thiết bị này có thể tích hợp vào:
-
Xe lạnh
-
Kho lạnh
-
Container lạnh
Một số nền tảng còn tích hợp AI để phân tích dữ liệu nhiệt độ, giúp dự đoán nguy cơ và đề xuất cải tiến.
b. Trung tâm logistics lạnh (Cold Storage Hub)
Các trung tâm kho lạnh quy mô lớn tích hợp nhiều chức năng:
-
Tiếp nhận – bảo quản – phân phối
-
Chuyển tải từ xe nhỏ sang container lớn
-
Kiểm soát chất lượng (QC) trước khi xuất khẩu
Tại Việt Nam, một số mô hình kho lạnh tại Cần Thơ, Long An, Hải Phòng đang được đầu tư mạnh.
c. Xe tải lạnh & container lạnh
Xe tải lạnh hiện đại có thể:
-
Giữ nhiệt từ –20°C đến +20°C
-
Tự động điều chỉnh theo loại hàng hóa
-
Tích hợp GPS và giám sát nhiệt độ
Container lạnh (reefer container) được sử dụng phổ biến trong xuất khẩu nông sản, thủy sản đi Hàn Quốc, Nhật Bản và EU.
4. Thực trạng logistics lạnh tại Việt Nam
Dù có tiềm năng lớn, nhưng logistics lạnh Việt Nam vẫn còn nhiều hạn chế:
-
Chi phí logistics lạnh chiếm 20–25% giá thành sản phẩm
-
Chưa có nhiều doanh nghiệp cung ứng trọn gói dịch vụ logistics lạnh (3PL chuyên biệt)
-
Thiếu nhân lực am hiểu kỹ thuật lạnh, điều phối, bảo quản
-
Sự liên kết giữa nhà sản xuất – nhà phân phối – nhà vận chuyển còn rời rạc
Tuy nhiên, tín hiệu tích cực đang xuất hiện:
-
Nhiều doanh nghiệp logistics đầu tư xe lạnh, kho lạnh hiện đại (VD: ABA Cooltrans, Tan Bao Logistics)
-
Sự hỗ trợ chính sách từ Chính phủ qua Chiến lược phát triển logistics đến năm 2030
-
Hợp tác quốc tế trong xây dựng trung tâm logistics lạnh (Nhật Bản, Hà Lan đầu tư kho tại Đồng Nai, Hải Phòng)
5. Cơ hội lớn: Nâng cao giá trị hàng hóa Việt qua logistics lạnh
Việt Nam là nước xuất khẩu lớn về trái cây, thủy sản, dược phẩm, nhưng phần lớn giá trị gia tăng bị “rơi rụng” vì thiếu chuỗi cung ứng lạnh chuyên nghiệp.
Việc đầu tư đúng hướng vào logistics lạnh sẽ:
-
Tăng gấp đôi thời gian bảo quản sau thu hoạch hoặc sản xuất
-
Mở rộng thị trường xuất khẩu sang các thị trường yêu cầu cao như EU, Nhật, Mỹ
-
Tăng năng lực cạnh tranh của nông sản Việt so với Thái Lan, Trung Quốc
Ví dụ: Xoài, thanh long nếu được bảo quản lạnh đúng cách có thể kéo dài thời gian xuất khẩu đến hơn 30 ngày. Điều này rất quan trọng để chinh phục thị trường xa như châu Âu.
6. Kết luận: Đầu tư vào logistics lạnh là đầu tư vào giá trị dài hạn
Chuỗi cung ứng lạnh không còn là lựa chọn – mà là yêu cầu bắt buộc nếu doanh nghiệp Việt Nam muốn phát triển bền vững trong ngành thực phẩm, thủy sản và y tế.
Để phát triển logistics lạnh hiệu quả, cần:
-
Kết hợp đầu tư công nghệ – đào tạo nhân lực – cải thiện chính sách
-
Tăng cường hợp tác giữa các đơn vị vận chuyển, kho bãi, sản xuất và phân phối
-
Khuyến khích sự tham gia của doanh nghiệp logistics 4.0 trong cold chain
Việt Nam có cơ hội trở thành công xưởng xuất khẩu thực phẩm sạch nếu logistics lạnh được nâng tầm đúng cách.
XEM THÊM:
Việt Nam – Trung tâm logistics mới của Đông Nam Á
Logistics thương mại điện từ – Cạnh tranh không còn ở sản phẩm mà là ở vận chuyển
Vận chuyển đào mai an toàn, nhanh chóng, uy tín, giá rẻ