Bối cảnh chuỗi cung ứng toàn cầu đang thay đổi
Trong vài năm trở lại đây, chuỗi cung ứng toàn cầu đang chứng kiến làn sóng chuyển dịch mạnh mẽ khỏi Trung Quốc – nơi vốn được xem là “công xưởng của thế giới”. Nguyên nhân đến từ sự gián đoạn trong đại dịch COVID-19, chiến tranh thương mại Mỹ – Trung, và nhu cầu đa dạng hóa chuỗi cung ứng nhằm giảm rủi ro địa chính trị.
Trong bối cảnh đó, Việt Nam nổi lên như một điểm đến thay thế chiến lược. Không chỉ thu hút FDI trong các ngành sản xuất, Việt Nam còn đang được nhìn nhận như một ứng viên tiềm năng cho vai trò trung tâm logistics của Đông Nam Á – khu vực có tốc độ tăng trưởng thương mại nhanh nhất thế giới.
1. Vị trí địa lý chiến lược – “Bản lề” kết nối Đông và Tây
Một trong những lợi thế nổi bật nhất của Việt Nam là vị trí địa lý. Nằm trên trục giao thương quan trọng giữa Đông và Tây, Việt Nam sở hữu hơn 3.200 km đường bờ biển, tiếp giáp với Biển Đông – tuyến hàng hải nhộn nhịp thứ hai thế giới.
Bên cạnh đó, Việt Nam chỉ cách các trung tâm sản xuất lớn như Trung Quốc, Nhật Bản, Hàn Quốc vài giờ bay. Điều này cho phép hàng hóa từ các nước này trung chuyển qua Việt Nam trước khi phân phối đến các thị trường khác trong khu vực hoặc quốc tế.
Ngoài ra, việc nằm gần các nền kinh tế lớn của ASEAN như Thái Lan, Malaysia, Indonesia cũng giúp Việt Nam dễ dàng đóng vai trò cầu nối trong hành lang logistics nội khối.
2. Hạ tầng logistics được đầu tư quy mô lớn
Trong thập kỷ qua, Việt Nam đã không ngừng đẩy mạnh đầu tư hạ tầng, đặc biệt là hệ thống cảng biển, sân bay, cao tốc và kho bãi – các yếu tố cốt lõi trong chuỗi cung ứng.
-
Cảng Lạch Huyện – Cửa ngõ logistics phía Bắc
Cảng Lạch Huyện (Hải Phòng) là cảng biển nước sâu hiện đại nhất miền Bắc, có khả năng tiếp nhận tàu container trên 100.000 DWT. Cảng đóng vai trò then chốt trong việc xuất nhập khẩu hàng hóa từ khu công nghiệp miền Bắc và khu vực biên giới phía Bắc sang các thị trường như Mỹ, EU, Nhật Bản.
-
Sân bay quốc tế Long Thành – Trung tâm trung chuyển ASEAN tương lai
Với tổng mức đầu tư hơn 16 tỷ USD, khi hoàn thành, Sân bay quốc tế Long Thành (Đồng Nai) sẽ trở thành một trong những sân bay lớn nhất Đông Nam Á, đáp ứng nhu cầu vận chuyển hàng hóa và hành khách toàn khu vực.
-
Cao tốc Bắc – Nam: Huyết mạch vận tải quốc gia
Tuyến cao tốc Bắc – Nam hiện đang được đẩy nhanh tiến độ, giúp rút ngắn thời gian vận chuyển giữa Hà Nội – Đà Nẵng – TP.HCM – Cần Thơ. Việc hoàn thiện tuyến này sẽ tăng tốc độ lưu thông hàng hóa và giảm chi phí logistics đáng kể.
3. Bước tiến trong phát triển các trung tâm logistics quy mô lớn
Để phát triển logistics theo chiều sâu, Chính phủ Việt Nam đã quy hoạch và triển khai nhiều khu logistics tập trung, đóng vai trò đầu mối gom hàng, phân phối và xử lý đơn hàng.
-
Hải Phòng: Khu logistics Cát Hải kết nối trực tiếp với Cảng Lạch Huyện, phục vụ toàn bộ vùng kinh tế trọng điểm Bắc Bộ.
-
Long An: Khu logistics cửa ngõ vào Đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL), liên kết với TP.HCM và các tỉnh miền Tây.
-
Cần Thơ: Trung tâm logistics cấp vùng phục vụ lưu chuyển hàng hóa nội địa và xuất khẩu thủy sản.
Các khu logistics này không chỉ giúp tối ưu chi phí kho bãi, rút ngắn thời gian giao hàng mà còn góp phần thu hút đầu tư FDI vào ngành hậu cần.
4. Việt Nam – Cầu nối chuỗi cung ứng Trung Quốc – ASEAN
Một xu hướng đáng chú ý là sự gia tăng vai trò của Việt Nam như một “trạm trung chuyển” giữa Trung Quốc và ASEAN. Nhiều doanh nghiệp Trung Quốc đang thiết lập cơ sở sản xuất và kho hàng tại Việt Nam để dễ dàng tiếp cận thị trường Đông Nam Á.
Các hành lang kinh tế quan trọng như:
-
Tuyến đường sắt liên vận Đông – Tây
-
Cửa khẩu Hữu Nghị (Lạng Sơn), Lào Cai
-
Tuyến đường bộ Cao Bằng – Quảng Tây (đang quy hoạch)
…đang trở thành xương sống trong kết nối thương mại khu vực. Việt Nam vì thế ngày càng khẳng định vị thế chiến lược trong mạng lưới logistics toàn cầu.
5. Những thách thức cần vượt qua
Dù tiềm năng rất lớn, nhưng để trở thành trung tâm logistics của khu vực, Việt Nam vẫn phải đối mặt với một số thách thức:
-
Nguồn nhân lực thiếu hụt
Ngành logistics Việt Nam hiện thiếu nhân lực chất lượng cao. Nhiều sinh viên ra trường chưa được đào tạo thực hành bài bản, thiếu kỹ năng sử dụng công nghệ và ngoại ngữ trong giao dịch quốc tế.
-
Ứng dụng công nghệ còn hạn chế
Phần lớn các doanh nghiệp logistics nhỏ và vừa vẫn chưa áp dụng ERP, TMS, WMS – những công cụ cần thiết cho quản lý vận hành hiệu quả. Điều này làm giảm năng suất và tăng rủi ro trong quá trình giao nhận, lưu kho.
-
Thủ tục hành chính còn phức tạp
Dù đã có nhiều cải tiến, các thủ tục thông quan, kiểm tra chuyên ngành tại Việt Nam vẫn còn nhiều khâu trung gian, gây lãng phí thời gian và chi phí.
6. Những giải pháp để bứt phá
Để vượt qua những rào cản trên và hiện thực hóa mục tiêu trở thành trung tâm logistics khu vực, Việt Nam cần thực hiện một số giải pháp đồng bộ:
-
Phát triển nguồn nhân lực chuyên sâu: Tăng cường hợp tác giữa doanh nghiệp – trường đại học – viện nghiên cứu để đào tạo thực tiễn.
-
Chuyển đổi số mạnh mẽ: Khuyến khích doanh nghiệp logistics ứng dụng công nghệ như AI, IoT, blockchain, phần mềm quản lý vận hành.
-
Cải cách hành chính: Đẩy mạnh cơ chế hải quan một cửa, giảm thiểu thủ tục rườm rà, ứng dụng nền tảng số để minh bạch hóa quy trình.
-
Hợp tác quốc tế: Tăng cường ký kết các hiệp định thương mại tự do (FTA), tham gia sâu hơn vào mạng lưới logistics quốc tế.
Kết luận
Việt Nam đang đứng trước một cơ hội vàng để trở thành trung tâm logistics của Đông Nam Á trong kỷ nguyên hậu Trung Quốc. Với vị trí địa lý chiến lược, chính sách mở cửa, đầu tư mạnh mẽ vào hạ tầng và định hướng phát triển các khu logistics trọng điểm, Việt Nam có tiềm năng lớn để định hình lại bản đồ logistics khu vực.
Tuy nhiên, để hiện thực hóa mục tiêu này, cần có sự cam kết đồng bộ từ Chính phủ, doanh nghiệp và người lao động. Sự phát triển bền vững của ngành logistics sẽ không chỉ giúp Việt Nam trở thành trung tâm trung chuyển hàng hóa mà còn là nền tảng vững chắc cho tăng trưởng kinh tế trong dài hạn.
XEM THÊM:
Dịch vụ vận chuyển thuốc bắc đi châu Âu an toàn, nhanh chóng
Vận chuyển hàng hóa từ Việt Nam sang Trung Quốc an toàn, nhanh chóng
Gửi thực phẩm khô cho du học sinh châu Âu, sách vở, hải sản khô